HIND – ERON XALQLARI ORASIDAGI YOVUZLIK TIMSOLLARI, MARY BOYSE TADQIQOTLARIDAGI TASVIRLARI.
Keywords:
Avesto, Zoroastr,Yatu, Tistrya, Mithra, PairikāAbstract
Qadimgi Hind va Eron xalqlari diniy dunyoqarashida yovuzlik kuchlari muhim konseptual o‘ringa ega bo‘lgan. Ayniqsa, zardushtiylik (Zoroastrianism) va vedik diniy an’analar bu borada chuqur falsafiy va mifologik qarashlarni mujassam etgan. Mary Boyce o‘z tadqiqotlarida Eron zardushtiylik an’anasida orqali yovuzlikning metafizik mohiyatini chuqur tahlil qilgan. Unga ko‘ra, yovuzlik mustaqil va faol kuch sifatida tasvirlanadi hamda u kosmik tartib va inson axloqiga qarshi turgan asosiy tahdiddir. Hind vedik an’analarida esa ular orqali ilohiy tartibga qarshi kuchlar talqin etiladi. Boyce bu ikki qadimiy an’ana orasidagi umumiylik va farqlarga e’tibor qaratib, yovuzlik tushunchasining evolyutsiyasi va uning diniy-axloqiy tizimdagi o‘rnini yoritib bergan. Ushbu izlanishlar orqali qadimgi insoniyat ongida yovuzlik qanday idrok qilinganini va u qanday diniy-falsafiy tizimlarda mujassam bo‘lganini anglash mumkin bo‘ladi
References
1. Henning, W. B., Zoroastr - siyosatchi yoki sehrgar? Ratanbai Katrak ma'ruzalar 1949, Oksford 1951.
2. Herzfeld, E., Zoroastr va uning dunyosi, 2 jild, Prinstan 1947.
3. Hillebrandt, A., Ritual Adabiyotlar, Vedic Qurbonliklari va Sehrgarlik, Strazburg 1897. o Vedic Mifologiya, 2-nashr, 2 jild, Breslau, 1927-1929.
4. Hinnells, J. R. (tahrirchi), Mithraik Tadqiqotlar, 1-jild, Mançester 1975.
5. Hubert, H. va Mauss, M., Qurbonlik: uning tabiati va funksiyasi, fransuz tilidan W. D. Halls tomonidan tarjima qilingan, London 1964.
6. Humbach, H., Zaratushtraning Gathalari, 2 jild, matn, nemis tiliga tarjimasi va izohlar, Xaydelberg 1959.
7. Jamaspji Asa, H. va Haug, M., Arda Viraf Kitobi, matn, ingliz tiliga tarjimasi va izohlar, Bombay va London, 1872 (AVN).
8. Jamasp-Asana, Jamaspji M., MK Codexidagi Pahlavi matnlar, II jild, Bombay 1913.
9. Jackson, A. V. Williams, Fors, o'tgan va hozirgi, Nyu-York va London, 1909. o Zoroastr, qadimgi Eronning payg'ambari, Nyu-York 1899, qayta nashr 1965.
10. Kaye, G. R., Hind astronomiyasi, Hindiston Arxeologik Surveysi Ma'ruzalar, № 18, 1924.
11. Keith, A. Berriedale, Veda va Upanishadlarning diniy va falsafiy ta'limoti, Garvard Sharqiy Seriyasi, 2 jild, 1925, qayta nashr 1970.
12. Kent, R., Eski Fors tili, Grammatikasi, matnlar, lug'at, Amerika Sharqiy Jamiyati, 2-nashr, 1953.
13. Kirfel, W., Hindlarning kosmografiyasi manbalarga ko'ra, Bonn va Leypsig, 1920.
14. Konow, S., Hindlar, dinlar tarixi darsligi, Chantepie de la Saussaye tomonidan asos solingan, 4- nashr, A. Bertholet va E. Lehmann tomonidan tahrirlangan, Tübingen 1925, II jild, 1-198.